әуедегі ядролық жарылыс

(Воздушный ядерный взрыв)

жер немесе су бетінен әр түрлі биіктіктегі жарылыс. Мұнда жарылыстың жарқыл бөлігі жер (су) бетіне тимейді. Жоғары биіктіктегі ядролық жарылыс және аласа әуе ядролық жарылысы болады. Жарылыстың қас-қағым сәтінде зор мөлшерде энергия бөлініп, көз қарық-тыратын жарқыл пайда болады. Ол жүздеген километр жер мен аспанды жарықтандырып, найзағай ойнағандай қатты дыбыс шығады. Жарқылдан соң отты шар пайда болып, тез ұлғаяды да, бірнеше километрге көтеріліп, тоқтап, дөңгелек бұлтқа айналады. Соның салдарынан қуатты соққы толқын туады. Жерден көтерілетін шаң бірнеше минуттан соң дөңгелек бұлтпен қосылып, саңырауқұлақ секілді түрге ие болады. Жарылыс бұлты 10—12 мин ішінде 10—15 км биіктікке көтеріледі, ал термоядролық жарылыста 20—30 км-ге көтеріліп, желмен қозғала отырып, өз тұлғасынан айрылып, бірте-бірте тарайды. Ә.я.ж. қаладағы өнеркәсіп орындарын талқандау үшін ұрыс даласындағы адамдар мен техниканы, әуежайдағы ұшақтарды, сондай-ақ ұшып жүрген ұшақтар мен қанатты ракеталарды талқандау үшін қолданылады. Ә.я.ж. кезінде жердің радиоактивтік зақымдануы төменгі әуе жарылысы эпицентріне жақын жерде ғана қауіпті. Радиоактивтік бұлт жолының зақымдауы айтарлықтай емес және әскер қимылдарына елеулі әсер ете алмайды.